Ĉapitro 18-a: Malsamoj inter versioj
Renato (Diskuto | kontribuoj) (Nova paĝo kun '* reiru al La gramatiko de lingvo sen gramatiko <hr> <br> '''18.1. Prepozicioj kaj kunmetaĵoj kun propozicioj''' prepozicioj en Esperanto estas uzataj por indiki manierojn...') |
Renato (Diskuto | kontribuoj) |
||
| (6 mezaj versioj de la sama uzanto ne montriĝas) | |||
| Linio 3: | Linio 3: | ||
<br> | <br> | ||
| − | '''18.1. | + | '''18.1. Lig-vortoj/prepozicioj kaj kunmetaĵoj kun lig/vortoj/prepozicioj''' |
| − | prepozicioj en Esperanto estas uzataj por indiki manierojn, tempojn, direktojn de la ago esprimita de la verbo: en la mateno, por mia amiko, dum du horoj, per aŭtomobilo, ktp. Sed ili povas funkcii kiel memstaraj | + | Lig-vortoj/prepozicioj en Esperanto estas uzataj por indiki manierojn, tempojn, direktojn de la ago esprimita de la verbo: en la mateno, por mia amiko, dum du horoj, per aŭtomobilo, ktp. Sed ili povas funkcii kiel memstaraj vortoj, kiuj povas fariĝi adjektivoj, adverboj aŭ verboj: ni iris kune, la duma registaro daŭris longe, mi parolos prie, ktp. Ili estas ankaŭ uzataj por formi kunmetitajn ago-vortojn/verbojn: eniri = iri enen, kuniri = iri kune, ktp. |
''Ĉi-sekve vi trovas materialon laŭ ĉi tiu ordo:'' | ''Ĉi-sekve vi trovas materialon laŭ ĉi tiu ordo:'' | ||
| − | ''prepozicio | + | ''lig-voto/prepozicio<br>'' |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| + | ''ekzemploj pri normala uzo de ĝi<br>'' | ||
| + | ''uzataj vortoj kun finaĵoj o, a, e, i<br>'' | ||
| + | ''kunmetaĵoj inter lig-vortoj/prepozicioj kaj ago-vortoj/verboj<br>'' | ||
| − | |||
| − | antaŭ | + | '''antaŭ''' |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | malantaŭ | + | antaŭ antaŭ la domo, antaŭ tri tagoj<br> |
| − | malantaŭ malantaŭ la domo, post tri tagoj | + | antaŭo, antaŭa, antaŭe, antaŭi<br> |
| − | malantaŭo, malantaŭa, malantaŭe, malantaŭi | + | antaŭiri, antaŭveni, antaŭpreni, antaŭaĉeti<br> |
| + | |||
| + | '''malantaŭ''' | ||
| + | |||
| + | malantaŭ malantaŭ la domo, ''post'' tri tagoj<br> | ||
| + | malantaŭo, malantaŭa, malantaŭe, malantaŭi<br> | ||
malantaŭiri, malantaŭveni, malantaŭpreni, malantaŭaĉeti/postiri, postveni, postpreni, postaĉeti | malantaŭiri, malantaŭveni, malantaŭpreni, malantaŭaĉeti/postiri, postveni, postpreni, postaĉeti | ||
| − | apud | + | '''apud''' |
| − | apud la fenestro | + | |
| − | apudo, apuda, apude, apudi | + | apud la fenestro<br> |
| + | apudo, apuda, apude, apudi<br> | ||
apudiri, apudveni, apudlerni | apudiri, apudveni, apudlerni | ||
| − | ĉe | + | '''ĉe''' |
| − | ĉe la fenestro = apud la fenestro | + | |
| − | ĉea, | + | ĉe la fenestro = apud la fenestro<br> |
| + | ĉea,<br> | ||
ĉeesti, ĉeludi, ĉemanĝi | ĉeesti, ĉeludi, ĉemanĝi | ||
| − | ĉirkaŭ | + | '''ĉirkaŭ''' |
| − | ĉirkaŭ la urbo, ĉirkaŭ la domo | + | |
| − | ĉirkaŭo, ĉirkaŭa, ĉirkaŭe, ĉirkaŭi | + | ĉirkaŭ la urbo, ĉirkaŭ la domo<br> |
| + | ĉirkaŭo, ĉirkaŭa, ĉirkaŭe, ĉirkaŭi<br> | ||
ĉirkaŭiri, ĉirkaŭveni, ĉirkaŭparoli | ĉirkaŭiri, ĉirkaŭveni, ĉirkaŭparoli | ||
| − | ekster | + | '''ekster''' |
| − | ekster la urbo, ekster la domo | + | ekster la urbo, ekster la domo<br> |
| − | ekstero, ekstera, ekstere, eksteri | + | ekstero, ekstera, ekstere, eksteri<br> |
eksteriri, eksterveni, ekstermeti | eksteriri, eksterveni, ekstermeti | ||
| − | en | + | '''en''' |
| − | en urbo, en domo, en la tago= dum la tago, en | + | en urbo, en domo, en la tago = dum la tago, en Aprilop= dum aprilo<br> |
| − | eno, ena, ene, eni | + | eno, ena, ene, eni<br> |
eniri, enveni, enmeti | eniri, enveni, enmeti | ||
| − | inter | + | '''inter''' |
| − | inter du urboj, inter la tablo kaj la fenestro, inter Londono kaj Parizo estas 300 kilometroj, inter | + | inter du urboj, inter la tablo kaj la fenestro, inter Londono kaj Parizo estas 300 kilometroj, inter la sepa kaj la oka vespere<br> |
| − | intero, intera, intere, interi | + | intero, intera, intere, interi<br> |
interiri, intervenveni, intermeti | interiri, intervenveni, intermeti | ||
| − | kontraŭ | + | '''kontraŭ''' |
| − | kontraŭ la muro, kontraŭ mi, kontraŭ la suno, kontraŭ mono | + | kontraŭ la muro, kontraŭ mi, kontraŭ la suno, kontraŭ mono<br> |
| − | kontraŭo, kontraŭa, kontraŭe, kontraŭi | + | kontraŭo, kontraŭa, kontraŭe, kontraŭi<br> |
kontraŭbatali, konttaŭparoli, kontraŭdiri, kontraŭlabori | kontraŭbatali, konttaŭparoli, kontraŭdiri, kontraŭlabori | ||
| − | post | + | '''post''' |
| − | post tri monatoj, post mi=malantaŭ mi | + | post tri monatoj, post mi=malantaŭ mi <br> |
| − | post(aĵ)o | + | post(aĵ)o = sid-vangoj, posta, poste<br> |
postparoli, postsekvi, postresti, postiri = malantaŭiri | postparoli, postsekvi, postresti, postiri = malantaŭiri | ||
| − | preter | + | '''preter''' |
| − | preter mi, preter la domo =flanke de la domo kaj plu | + | preter mi, preter la domo = flanke de la domo kaj plu<br> |
| − | pretero, pretera, pretere, preteri | + | pretero, pretera, pretere, preteri<br> |
preteriri, preterveturi, preterparoli | preteriri, preterveturi, preterparoli | ||
| − | sub | + | '''sub''' |
| − | sub la tablo = malsuper (sen kontakto), sub la ŝuoj= malsur (kun kontakto) | + | sub la tablo = malsuper (sen kontakto), sub la ŝuoj= malsur (kun kontakto)<br> |
| − | subo, suba, sube, subi | + | subo, suba, sube, subi<br> |
subiri, subaŭskulti, subkuŝi | subiri, subaŭskulti, subkuŝi | ||
| − | super | + | '''super''' |
| − | super la tablo (sen kontakto) super la kapo (sen kontakto) | + | super la tablo (sen kontakto) super la kapo (sen kontakto)<br> |
| − | supera, superi, supere, supero = supro | + | supera, superi, supere, supero = supro<br> |
superflugi, supervenki, superparoli | superflugi, supervenki, superparoli | ||
| − | sur | + | '''sur''' |
| − | sur la tablo (kun kontakto), sur la tero, sur la mano, sur la muro | + | sur la tablo (kun kontakto), sur la tero, sur la mano, sur la muro<br> |
| − | suro, sura, sure, suri | + | suro, sura, sure, suri<br> |
surpaŝi, surtreti, suriri | surpaŝi, surtreti, suriri | ||
| − | tra | + | '''tra''' |
| − | tra la parko, tra la fenestro, tra la urbo | + | tra la parko, tra la fenestro, tra la urbo<br> |
| − | trae | + | trae<br> |
trairi, traveturi, trarigardi | trairi, traveturi, trarigardi | ||
| − | trans | + | '''trans''' |
| − | trans la rivero, trans la strato, trans la monto | + | trans la rivero, trans la strato, trans la monto<br> |
| − | transa, | + | transa, transe,<br> |
transiri, transflugi, transĵeti | transiri, transflugi, transĵeti | ||
| − | maltrans | + | '''maltrans''' |
| − | maltrans la rivero (en ĉi tiu flanko), maltrans la landlimo | + | |
| − | maltransa, maltranse, maltransi | + | maltrans la rivero (en ĉi tiu flanko), maltrans la landlimo<br> |
| + | maltransa, maltranse, maltransi<br> | ||
maltransveni, maltransiri | maltransveni, maltransiri | ||
| − | al | + | '''al''' |
| − | al mi, al Jozefo, al Parizo, al la kongreso | + | al mi, al Jozefo, al Parizo, al la kongreso<br> |
| − | ale, | + | ale, <br> |
aliĝi, aliri, alveni, alparoli, alporti | aliĝi, aliri, alveni, alparoli, alporti | ||
| − | el | + | '''el''' |
| − | el la ĉambro, el la glaso, el Germanujo, el ligno | + | el la ĉambro, el la glaso, el Germanujo, el ligno<br> |
| − | --- | + | ---<br> |
| − | eliri, eltrinki= fintrinki, elveni, konsisti el, fari ion el | + | eliri, eltrinki= fintrinki, elveni, konsisti el, fari ion el<br> |
| + | '''el''' havas plurajn signifojn: -la ĉefa estas ''veni eksteren de io'', sed poste ankaŭ ''fin'' en eltrinki = tute fintrinki, ellerni = tute finlerni, kaj fine ''materialo, el kiu io estas farita'' kiel horloĝo el oro''. | ||
| − | ĝis | + | '''ĝis''' |
| − | ĝis ŝia domo, ĝis Parizo, ĝis la 3-a posttagmeze | + | ĝis ŝia domo, ĝis Parizo, ĝis la 3-a posttagmeze<br> |
| − | ĝisi, ĝise, ĝiso | + | ĝisi, ĝise, ĝiso<br> |
ĝisrevidi, ĝisatendi, ĝisvivi | ĝisrevidi, ĝisatendi, ĝisvivi | ||
| − | je | + | '''je''' |
| − | je la 4-a posttagmeze, je la komenco, je dio | + | je la 4-a posttagmeze, je la komenco, je dio<br> |
| − | - - | + | - -<br> |
- - | - - | ||
| − | de | + | '''de''' |
| − | de Londono al Parizo, la libro de mi, mortigo de kulpulo, de la 4-a ĝis la 6-a | + | de Londono al Parizo, la libro de mi, mortigo de kulpulo, de la 4-a ĝis la 6-a<br> |
| − | - - | + | - -<br> |
deiri, deveni, defali | deiri, deveni, defali | ||
| − | da | + | '''da''' |
| − | + | (kilogramo) da pomoj, kiom da pomoj vi havas<br> | |
| − | - - | + | - - <br> |
- - | - - | ||
| − | anstataŭ | + | '''anstataŭ''' |
| − | anstataŭ mi, anstataŭ akvon | + | |
| − | anstataŭo, anstataŭa, anstataŭe, anstataŭi | + | anstataŭ mi, anstataŭ akvon<br> |
| + | anstataŭo, anstataŭa, anstataŭe, anstataŭi<br> | ||
anstataŭi, anstataŭigi, anstataŭiĝi | anstataŭi, anstataŭigi, anstataŭiĝi | ||
| − | krom | + | '''krom''' |
| − | krom mi, krom akvo (mi trinkas vinon) | + | krom mi, krom akvo (mi trinkas vinon)<br> |
| − | kroma, krome | + | kroma, krome<br> |
- - | - - | ||
| − | po | + | '''po''' |
| − | po 5 pomoj(n) | + | po 5 pomoj(n)<br> |
| − | - - | + | - - <br> |
- - | - - | ||
| − | pri | + | '''pri''' |
| − | pri la milito en Gaŭlujo, pri la libro | + | pri la milito en Gaŭlujo, pri la libro<br> |
| − | pria, prie | + | pria, prie<br> |
priskribi, priparoli, priridi | priskribi, priparoli, priridi | ||
| − | por | + | '''por''' |
| − | por mi, por mia amiko | + | por mi, por mia amiko<br> |
| − | pora, pore, pori | + | pora, pore, pori<br> |
porparoli, porpeti | porparoli, porpeti | ||
| − | sen | + | '''sen''' |
| − | sen mi, sen papero, sen mono | + | sen mi, sen papero, sen mono<br> |
| − | sene | + | sene<br> |
senigi, seniĝi, | senigi, seniĝi, | ||
| − | pro | + | '''pro''' |
| − | pro bona afero, pro la pluvo, pro la viruso | + | pro bona afero, pro la pluvo, pro la viruso<br> |
| − | - - | + | - - <br> |
proparoli, proplendi, proprotesti | proparoli, proplendi, proprotesti | ||
| − | kun | + | '''kun''' |
| − | kun mia edzino, kun mia amiko, kun vi | + | kun mia edzino, kun mia amiko, kun vi<br> |
| − | kune, kuna, kuni, kuno | + | kune, kuna, kuni, kuno<br> |
kuniri, kunveni, kunparoli | kuniri, kunveni, kunparoli | ||
| − | per | + | '''per''' |
| − | per trajno, per aŭtomobilo, per martelo | + | per trajno, per aŭtomobilo, per martelo<br> |
| − | peri, pere, pera | + | peri, pere, pera<br> |
perlabori, perludi | perlabori, perludi | ||
| − | laŭ | + | '''laŭ''' |
| − | laŭ Marko, laŭ mi, laŭ la rivero, laŭ la leĝo | + | laŭ Marko, laŭ mi, laŭ la rivero, laŭ la leĝo<br> |
| − | laŭa, laŭe, laŭi | + | laŭa, laŭe, laŭi<br> |
laŭiri (la riveron), laŭrespondi, laŭi (la statuton) | laŭiri (la riveron), laŭrespondi, laŭi (la statuton) | ||
| − | malgraŭ | + | '''malgraŭ''' |
| − | malgraŭ la pluvo, malgraŭ mia volo, malgraŭ la viruso | + | malgraŭ la pluvo, malgraŭ mia volo, malgraŭ la viruso<br> |
| − | malgraŭa, malgraŭe | + | malgraŭa, malgraŭe<br> |
- - | - - | ||
| − | dum | + | '''dum''' |
| − | dum la kunveno, dun la tuta tago, dum du horoj | + | dum la kunveno, dun la tuta tago, dum du horoj<br> |
| − | duma, dume | + | duma, dume<br> |
dumatendi | dumatendi | ||
| + | |||
| + | <hr> | ||
| + | <br> | ||
| + | |||
| + | '''[[18.2. Ekzerco]]''' | ||
| + | |||
| + | <hr> | ||
| + | <br> | ||
| + | |||
| + | '''''iru al la [[ĉapitro 19-a]]'''''<br> | ||
| + | '''''reiru al la [[ĉapitro 17-a]]''''' | ||
Nuna versio ekde 23:03, 15 Jul. 2021
- reiru al La gramatiko de lingvo sen gramatiko
18.1. Lig-vortoj/prepozicioj kaj kunmetaĵoj kun lig/vortoj/prepozicioj
Lig-vortoj/prepozicioj en Esperanto estas uzataj por indiki manierojn, tempojn, direktojn de la ago esprimita de la verbo: en la mateno, por mia amiko, dum du horoj, per aŭtomobilo, ktp. Sed ili povas funkcii kiel memstaraj vortoj, kiuj povas fariĝi adjektivoj, adverboj aŭ verboj: ni iris kune, la duma registaro daŭris longe, mi parolos prie, ktp. Ili estas ankaŭ uzataj por formi kunmetitajn ago-vortojn/verbojn: eniri = iri enen, kuniri = iri kune, ktp.
Ĉi-sekve vi trovas materialon laŭ ĉi tiu ordo:
lig-voto/prepozicio
ekzemploj pri normala uzo de ĝi
uzataj vortoj kun finaĵoj o, a, e, i
kunmetaĵoj inter lig-vortoj/prepozicioj kaj ago-vortoj/verboj
antaŭ
antaŭ antaŭ la domo, antaŭ tri tagoj
antaŭo, antaŭa, antaŭe, antaŭi
antaŭiri, antaŭveni, antaŭpreni, antaŭaĉeti
malantaŭ
malantaŭ malantaŭ la domo, post tri tagoj
malantaŭo, malantaŭa, malantaŭe, malantaŭi
malantaŭiri, malantaŭveni, malantaŭpreni, malantaŭaĉeti/postiri, postveni, postpreni, postaĉeti
apud
apud la fenestro
apudo, apuda, apude, apudi
apudiri, apudveni, apudlerni
ĉe
ĉe la fenestro = apud la fenestro
ĉea,
ĉeesti, ĉeludi, ĉemanĝi
ĉirkaŭ
ĉirkaŭ la urbo, ĉirkaŭ la domo
ĉirkaŭo, ĉirkaŭa, ĉirkaŭe, ĉirkaŭi
ĉirkaŭiri, ĉirkaŭveni, ĉirkaŭparoli
ekster
ekster la urbo, ekster la domo
ekstero, ekstera, ekstere, eksteri
eksteriri, eksterveni, ekstermeti
en
en urbo, en domo, en la tago = dum la tago, en Aprilop= dum aprilo
eno, ena, ene, eni
eniri, enveni, enmeti
inter
inter du urboj, inter la tablo kaj la fenestro, inter Londono kaj Parizo estas 300 kilometroj, inter la sepa kaj la oka vespere
intero, intera, intere, interi
interiri, intervenveni, intermeti
kontraŭ
kontraŭ la muro, kontraŭ mi, kontraŭ la suno, kontraŭ mono
kontraŭo, kontraŭa, kontraŭe, kontraŭi
kontraŭbatali, konttaŭparoli, kontraŭdiri, kontraŭlabori
post
post tri monatoj, post mi=malantaŭ mi
post(aĵ)o = sid-vangoj, posta, poste
postparoli, postsekvi, postresti, postiri = malantaŭiri
preter
preter mi, preter la domo = flanke de la domo kaj plu
pretero, pretera, pretere, preteri
preteriri, preterveturi, preterparoli
sub
sub la tablo = malsuper (sen kontakto), sub la ŝuoj= malsur (kun kontakto)
subo, suba, sube, subi
subiri, subaŭskulti, subkuŝi
super
super la tablo (sen kontakto) super la kapo (sen kontakto)
supera, superi, supere, supero = supro
superflugi, supervenki, superparoli
sur
sur la tablo (kun kontakto), sur la tero, sur la mano, sur la muro
suro, sura, sure, suri
surpaŝi, surtreti, suriri
tra
tra la parko, tra la fenestro, tra la urbo
trae
trairi, traveturi, trarigardi
trans
trans la rivero, trans la strato, trans la monto
transa, transe,
transiri, transflugi, transĵeti
maltrans
maltrans la rivero (en ĉi tiu flanko), maltrans la landlimo
maltransa, maltranse, maltransi
maltransveni, maltransiri
al
al mi, al Jozefo, al Parizo, al la kongreso
ale,
aliĝi, aliri, alveni, alparoli, alporti
el
el la ĉambro, el la glaso, el Germanujo, el ligno
---
eliri, eltrinki= fintrinki, elveni, konsisti el, fari ion el
el havas plurajn signifojn: -la ĉefa estas veni eksteren de io, sed poste ankaŭ fin en eltrinki = tute fintrinki, ellerni = tute finlerni, kaj fine materialo, el kiu io estas farita kiel horloĝo el oro.
ĝis
ĝis ŝia domo, ĝis Parizo, ĝis la 3-a posttagmeze
ĝisi, ĝise, ĝiso
ĝisrevidi, ĝisatendi, ĝisvivi
je
je la 4-a posttagmeze, je la komenco, je dio
- -
- -
de
de Londono al Parizo, la libro de mi, mortigo de kulpulo, de la 4-a ĝis la 6-a
- -
deiri, deveni, defali
da
(kilogramo) da pomoj, kiom da pomoj vi havas
- -
- -
anstataŭ
anstataŭ mi, anstataŭ akvon
anstataŭo, anstataŭa, anstataŭe, anstataŭi
anstataŭi, anstataŭigi, anstataŭiĝi
krom
krom mi, krom akvo (mi trinkas vinon)
kroma, krome
- -
po
po 5 pomoj(n)
- -
- -
pri
pri la milito en Gaŭlujo, pri la libro
pria, prie
priskribi, priparoli, priridi
por
por mi, por mia amiko
pora, pore, pori
porparoli, porpeti
sen
sen mi, sen papero, sen mono
sene
senigi, seniĝi,
pro
pro bona afero, pro la pluvo, pro la viruso
- -
proparoli, proplendi, proprotesti
kun
kun mia edzino, kun mia amiko, kun vi
kune, kuna, kuni, kuno
kuniri, kunveni, kunparoli
per
per trajno, per aŭtomobilo, per martelo
peri, pere, pera
perlabori, perludi
laŭ
laŭ Marko, laŭ mi, laŭ la rivero, laŭ la leĝo
laŭa, laŭe, laŭi
laŭiri (la riveron), laŭrespondi, laŭi (la statuton)
malgraŭ
malgraŭ la pluvo, malgraŭ mia volo, malgraŭ la viruso
malgraŭa, malgraŭe
- -
dum
dum la kunveno, dun la tuta tago, dum du horoj
duma, dume
dumatendi
iru al la ĉapitro 19-a
reiru al la ĉapitro 17-a
